Praca Dyplomowa pana Łukasza Machula

Praca Dyplomowa „Internowanie Prymasa Stefana Wyszyńskiego w Stoczku Warmińskim (12 X 1953 r. – 6 X 1954 r.)”

Z wielką radością informuję, że powstało kolejne opracowanie naukowe na temat uwięzienia Prymasa Tysiąclecia w Stoczku. Otrzymałem je w przeddzień uroczystości jubileuszowych - 30 rocznicy koronacji obrazu Matki Pokoju, w roku, w którym mija też 60 lat od internowania Kard. Wyszyńskiego. Jest to obszerna praca magisterska pana Łukasza Machula, pisana na Wydziale Historii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, pod kier. Prof. Waldemara Rozynkowskiego. Opracowanie to jest bardzo wnikliwe i ogromnie ciekawe, napisane przystępnym językiem. Mam nadzieję, że uda się je wydać w formie książkowej dla szerszego rozpropagowania. Autorowi serdecznie gratuluję. Tym bardziej, że na rynku czytelniczym brakuje pozycji, która w tak obszerny sposób ukazywałaby tragiczne, więzienne losy Prymasa Tysiąclecia.

Ks. Grzegorz Deryngowski MIC

Kustosz Sanktuarium

Wstęp

O Stefanie kardynale Wyszyńskim, Prymasie Polski, powstało wiele prac naukowych opisujących jego życie. Mimo to, spuścizna po Prymasie Tysiąclecia jest tak obszerna, że z każdą nową publikacją poznajemy go na nowo. W historii Polski takich ludzi, o których wiemy niemal wszystko, a nadal możemy badać i uzupełniać o nich wiedzę było niewielu. Osoba Prymasa Wyszyńskiego bez wątpienia w tym zestawieniu plasuje się w ścisłej czołówce. Wszystko to zawdzięczamy dużej liczbie źródeł pisanych i niepisanych, które zachowały się do czasów współczesnych, a których nie sposób zebrać i opracować. Obecnie powstają przede wszystkim monografie omawiające wybrany aspekt z życia kard. Wyszyńskiego, czy to czasy młodości i kapłaństwa, posługi biskupiej w diecezji lubelskiej itd. Innymi słowy, dzięki tym opracowaniom historycy, publicyści składają i kompletują życiorys ks. Prymasa.

Niniejsza praca magisterska jest częścią tej składanki. Tematem jej jest internowanie Prymasa Stefana Wyszyńskiego w Stoczku Warmińskim w okresie od 12 października 1953 roku do 6 października 1954 roku. Opisuje ona najtrudniejszy rok w jego 80-letnim życiu. Rok, który był częścią trzyletniej izolacji ks. Prymasa. Trwała od 25 września 1953 roku do 26 października 1956 roku. Te trzy lata, jak się później okazało, dla kard. Wyszyńskiego były najważniejsze i najbardziej znaczące, a w szczególności ów roczny pobyt w Stoczku. Ponieważ przez ten rok ważyły się losy Prymasa Wyszyńskiego, a on sam trwał w niepewności i czekał z pokorą co przyniesie jutro. Czekał na proces i wyrok, gdyż przebywając w Stoczku nie był oficjalnie skazany. To w Stoczku kard. Stefan Wyszyński oddając się opiece Matce Bożej, rozpoczął od siebie duchową i moralną odnowę Narodu Polskiego, której program dojrzewał w Prudniku Śląskim, a następnie został spisany w Komańczy, w ostatnim miejscu internowania[1]. Dlatego głównym założeniem tejże pracy jest ukazanie postawy Prymasa Tysiąclecia wobec aktu bezprawia, jaki został dokonany przez Władze Państwowe na nim, i Kościele katolickim w Polsce. Następnie pokazanie czytelnikom, jak wyglądało życie powszechnie w stoczkowskim więzieniu, jakie były relacje między więźniami, funkcjonariuszami Urzędu Bezpieczeństwa. Jak zareagowało społeczeństwo w Polsce i zagranicą na wieść o internowaniu Prymasa Polski. A wszystko dlatego, że w tym roku mija okrągła 60 rocznica internowania ks. Prymasa. Dlatego też warto przypomnieć, iż w latach 50. ubiegłego wieku Kościół w Polsce przeżywał swój najtrudniejszy i najciemniejszy okres w dziejach. Kiedy to aparat bezpieczeństwa z rozkazu Rządu Polski Ludowej, który był posłuszny Moskwie, dokonywał bezpośredniego ataku na duchowieństwo polskie, wówczas to represje wobec duchowieństwa wyższego i niższego osiągnęły apogeum. Pierwszoplanową rolę w tymże okresie odegrał Prymas Wyszyński, którego władze komunistyczne w Polsce najbardziej się obawiały i który był główną przeszkodą w zwalczaniu wiary wśród społeczeństwa polskiego, aby stworzyć kraj laicki i wierzący w partię. Niniejsza praca jest próbą scharakteryzowania i przedstawienia osoby ks. kard. Wyszyńskiego podczas jego internowania w Stoczku Warmińskim.

Jak zostało już na samym początku wspomniane o Prymasie Tysiąclecia powstało wiele opracowań. Czołowe miejsce na tej płaszczyźnie badań zajmują Marian Romaniuk[2], Andrzej Mincewski[3], Ewa Czaczkowska[4], Peter Raina[5]. Wiesław Wysocki[6] Bartłomiej Noszczak .W swoich pracach monografiach szczegółowo opisali lata internowania ks. Prymasa. W 2005 roku została wydana publikacja na temat pobytu ks. Prymasa w Komańczy[7]. Natomiast pobyt kard. Wyszyńskiego w Stoczku nie został dokładnie opisany.

Praca ta w głównej mierze została oparta na źródłach. Najważniejszymi źródłami są Zapiski więzienne napisane przez ks. Prymasa Wyszyńskiego[8], z których dokładnie dowiadujemy się jak wyglądało jego życie w Stoczku oraz dokumenty zebrane podczas kwerendy w Instytucie Pamięci Narodowej, znajdujące się w Warszawie i Białymstoku, jak również badania w Sanktuarium Matki Bożej Pokoju w Stoczku, gdzie znajduje się Cela Pamięci oraz z Archiwum Archidiecezji Warmińskiej. Informacje zawarte w nich są tak obszerne, że na poziomie pracy magisterskiej była niemożliwa dokładna ich analiza, dopiero umożliwiłaby to praca doktorska. Dlatego niektóre zagadnienia zostały jedynie zarysowane. Do najistotniejszych dokumentów, do których dotarłem należą: meldunki okresowe dotyczące izolacji Wyszyńskiego od 13 X 1954 - 6 X 1954 roku wysyłane do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, donosy na Prymasa Wyszyńskiego znajdujące się w teczce dotyczącej ks. Stanisława Skorodeckiego oraz wydane drukiem donosy s. Leonii Graczyk10

Całość pracy składa się z pięciu rozdziałów. W pierwszym rozdziale została opisana biografia kard. Stefana Wyszyńskiego od narodzin do objęcia przez niego godności Prymasa Polski, z pominięciem dalszych losów po uwolnieniu, aż do śmierci 28 maja 1981 roku. Ponieważ dla zrozumienia postawy ks. Prymasa podczas internowania wystarczy analiza jego pierwszych etapów życia, gdyż można je podzielić, na młodość i kapłaństwo, posługa biskupią internowanie oraz Prymas Tysiąclecia. To w pierwszych dwóch etapach kształtowała się wiara i godność, które były fundamentem jego późniejszego życia, a w stoczkowskim więzieniu zdały swój egzamin. Drugi rozdział opisuje przyczyny i przebieg aresztowania. W jaki sposób władze dążyły do wyeliminowania życia religijnego w Polsce, po przez internowanie Prymasa Wyszyńskiego. W tymże rozdziale chciałbym przybliżyć co spowodowało, iż władze państwowe przedsięwziął tak radykalny krok, kto za tym stało oraz jak wyglądał sam akt aresztowania i jego odzew. Trzeci rozdział dotyczy pobytu kard. Stefana Wyszyńskiego w stoczkowskim więzieniu. To jak wyglądał jego dzień, jaki miał stosunek do współwięźniów i funkcjonariuszy go pilnujących, jak również stan zdrowia i wiarę, która podtrzymywała jego ducha. W kolejnym rozdziale, czwartym, dotyczącym „Obiektu 123”, bo tak został nazwany klasztor w Stoczku, opisałem historię sanktuarium od początku jego istnienia, aż po czasy dzisiejsze. W jaki sposób sanktuarium Matki Bożej Pokoju stało się więzieniem i jak ono funkcjonowało przez okres pobytu w nim ks. Prymasa. Ostatni piąty rozdział, dotyczy pamięci o kard. Stefanie Wyszyńskim w Stoczku, jego pielgrzymki po uwolnieniu w 1958 roku oraz darów, jakie przekazał do sanktuarium, osób, które odwiedziły cele więzienną ks. Prymasa, jak również obchodów Dni Pamięci o Prymasie Wyszyńskim w Stoczku.

 [1] W Komańczy kard. Wyszyński napisał Jasnogórskie Śluby Narodu na 300-lecie Ślubów Królewskich Jana Kazimierza oraz program Wielkiej Nowenny Tysiąclecia. Jasnogórskie Śluby byty pierwszym etapem prac religijno-duszpasterskich na teranie całego kraju, które zaplanowano na 26 sierpnia 1956 roku, a które przygotowywały do Roku Jubileuszowego 1966. Drugim etapem tych przygotowań była odnowa Ślubów,

3 maja 1957 roku. Po czym rozpoczęto trzeci i najdłuższy etap Wielką Nowennę, która przygotowywał do obchodów Millenium Chrztu Polski. Zob. S. Wyszyński, Wielka Nowenna Tysiąclecia, Paryż 1962, s. 13.

[2]  M. Romaniuk, Życie, twórczość i posługa Stefana Kardynała Stefana Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia, t. I-IV, Warszawa 1994-2002.

[3] A. Micewski, Kardynał Wyszyński: prymas i mqż stanu, Paryż 1982.

[4]  E. Czaczkowska, Kardynał Wyszyński, Warszawa 2009.

[5]   P. Raina, Kardynał Wyszyński. Czasy Prymasowski, t.1-14, Warszawa, 2000-2006; Stefan Kardynał Wyszyński, 1.1-3, Londyn 1979-1988; Kardynał Wyszyński. Losy więzienne, Warszawa 1994.

[6] W. Wysocki, Osaczenie Prymasa, Warszawa 2002.

[7]Ojciec narodu w komańczańskim klasztorze, pod. red. Bogumiły Zamory, Mielec 2005.

[8] S. Wyszyński, Zapiski więzienne, Warszawa 2006.

7B. Noszczak, Polityka państwa wobec Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953-1956, Warszawa 2008.

10Kryptonim „Ptaszyńska" (Donosy na Prymasa), opr. Marian Romaniuk, Londyn 1993.

Logowanie